MUSEOA
GAZTELURA BISITA GIDATUAK
1. Museora sarrera
2020ko abuztuan erekia, museoak gazteluari buruzko erakusketa museografiko iraunkorra eta bertan Aranzadi Zientzia Elkarteak indusketa lanetan topatutako aztarna arkeologikoak biltzen ditu. Amaiurko kale nagusiko oinetxe bateko beheko solairuan dago eta erakusketaz gain bertako produktuak erosteko denda ttiki bat dago.
> SARRERAK
- Helduak, 12 urtetik aintzin: 3,50 €
- Haurrak, 6-11 urte: 2 €
- Haurrak, 0-5 urte: dohain
- Iraupena: 30 min
- Ordutegiak: hemen ikusi.
2. Gaztelura bisita gidatua + Museora sarrera
Museoaren atean bilduta, herriko goiko aldea zeharkatuz, Gaztelu mendira iritsiko gara, bidean eta bertan Amaiurko gazteluaren historiarekin zer ikusirik daukaten zenbait azalpen emango direlarik. Gure pausoak urratuz, arkeologia zentrora bueltatuko gara, bertan gazteluan aurkitutako piezen erakusketa libreki bisitatzeko.
> SARRERAK
- Helduak, 12 urtetik aintzin: 6 €
- Haurrak, 6-11 urte: 3 €
- Haurrak, 0-5 urte: dohain €
- Iraupena: 60 min
- Ordutegiak: hemen ikusi.
Argazkiak
Informazio osagarria
Amaiur arkeologia-zentroa
Amaiur arkeologia-zentroa udalerriko kale nagusiko oinetxe bateko beheko solairuan dago. 150 metro koadroko azalera du eta, horietatik 115 metro erakusketarako izango dira. Azken 15 urteotan Aranzadi Zientzia Elkarteko talde batek gazteluan egindako indusketa-lanetan berreskuratutako material arkeologikoak daude bertan ikusgai.
Erdi Aroa (XII. mendetik 1512ra)
Amaiurko gazteluaren inguruko lehen aipamenak XII. mendekoak dira. Ondorioz, erakusketa honetan Erdi Aroko gaztelu hura nolakoa zen ikusi ahal izango dugu: dorre nagusia, ur-tanga, bost dorre zituen lehen harresiarekin inguratuta, eta bi dorre zituen bigarren harresia. Erakusketa horretan, beira-arasetan aztarna metalikoak izango dira ikusgai: gezien eta balezten puntak, soldaduen jantzietako apaingarriak, ontzien pusketa zeramikoak eta egurrezko egituretako iltzeen hondarrak, adibidez. Gainera, lantza baten punta handi bat edo txanponak ikusteko aukera ere izango dugu. Horrek guztiak Erdi Aroko gaztelu hura babestu zuten soldadu-taldeen eguneroko bizitzaren inguruko irudia erakutsiko digu. Gehienetan, 20 soldadu baino gutxiagokoa izaten zen taldea, baina gatazka belikoko uneetan, guarnizioko kide kopurua nabarmen handi zitekeen.
Konkista (1512 – 1522)
1512 eta 1522 artean, Nafarroako konkistaren garaian, gaztelua handitzeko lan handiak egin zituzten eta, lan haiei esker, 2 kubo handi atxiki zituzten plataformekin kainoiak bertan jarri eta, hala, artilleria-erasoei aurre egin ahal izateko.
Beira-arasetan ikusgai daude gazteluko hainbat tokitan berreskuratu dituzten jaurtigaiak, burdinazko bola trinko handiak (bakoitza 14,15 kilokoa). Bestalde, nabarmendu beharrekoa da burdinazko xaflekin blindatutako ate baten kopia. Baina, zalantzarik gabe, piezarik ikusgarriena “Amaiurko ezpata” izenekoa da. Ezpata garai hartako objektuen eta jaurtigaien pusketekin batera aurkitu zuten. Orain erakusketako beira-arasetako batean dago ikusgai.
Gainera, gaztelua handitu zutenean, ur-tanga edo uharka berri bat egiteko beharra sortu zen gero eta gehiago ziren soldaduak mantendu ahal izateko. Ur-tanga kareharrizko harlanduzko lanarekin egindako blokeekin egindako kanoi-ganga batek estalitako aztarnategian dago. Arkeologia-zentroan bertan topatutako objektuak daude ikusgai: ura ateratzeko erabiltzen zuten egurrezko eta burdinazko kuboa, zilar-bitsetan sartutako bi lantza-punta, egurrezko kaiku bat eta ura garraiatzeko erabiltzen zituzten tinak. Objektu horietako batzuk egurrezkoak dira eta gaztelu barruko hezetasunari eta baldintza anaerobikoei esker mantendu ahal izan dira.
Amaiurko erakusketa-zentroko azken blokea memoria izenekoa da. Atal horretan, gazteluan 1522. urtean gertatutakoa mendez mende nola kontatu izan duten ikus daiteke. Horregatik, nabarmendu beharrekoa da Amaiurko gaztelua dela gaur egun Nafarroako Foru Komunitatea osatzen duen lurraldean konkistatzaileei aurka egin zien azkena. Uztailaren 19an amaitu zen erresistentzia, eta abuztuaren 11n erabilezin bihurtu zuten leherketarako minen bidez.
Gertakari horiek guztiak belaunaldiz belaunaldi kontatu izan dira azken mendeotan. Eta, kontakizun horrekin lotuta, 7 metroko luzera duen beira-nasa handi bat nabarmendu behar dugu. XVII., XVIII., XIX. eta XX. mendeetako jatorrizko argitalpenak daude horietan ikusgai. Argitalpen horien bidez, ikuspegi ezberdinetatik zabaldu izan den idatzizko memoriari buruzko memoria egiteko aukera izango du ikusleak.
Zalantzarik gabe, arkeologia-zentro hori Baztan bailarako aisialdi kulturaleko erreferentzietako bat eta Amaiur hiribildura edo gazteluko aztarna musealizatuetara egindako bisita osatzeko ezinbesteko elementu bihurtuko da.